2. Hovudvindauge i GIMP

2. Hovudvindauge i GIMP
	Kapittel 3. Dei første stega med GIMP

Grensesnittet for GIMP er tilgjengeleg i to mudus:

multivindauge-modus,
enkeltvindauge-modus.

Første gongen du opnar GIMP, vert det opna i enkeltvindauge-modus. Du kan byta til multivindauge-modus ved å fjerna avmerkinga for Vindauge → Enkeltvindauge-modus i hovudmenyen. Neste gong du opnar GIMP vert det opna i den modusen du har vald.

Multivindauge-modus

Figur 3.2. Eit skjermbilete viser multivindauge-modus.

Skjermbiletet over syner eit vanleg og effektivt oppsett av multivindauge for GIMP.

Her kan du sjå to panel med eit biletvindauge i midten. Eit anna bilete er delvis maskert. I det venstre panelet er verktøykassa og menyen for verktøyinnstillingane samla. Det høgre panelet inneheld penslar, mønsterelement, skrifttypar og dokumentloggen i eit samlevindauge og lag, kanalar og banar i eit anna.

Verktøykassa: Inneheld ein del symbol som du kan trykkja på for å velja verktøy. I normaloppsettet vert også for- og bakgrunnsfargane viste. Du kan også legge til pensel, mønsterelement, fargeovergang og eit ikon for det aktive biletet. Bruk Rediger → Brukarinnstillingar → Verktøykasse for å endra innstillingane her.
Verktøyinnstillingar: Like under verktøykassa er det limt inn eit dialogvindauge som viser innstillingane for det aktive verktøyet (i dette tilfellet flytteverktøyet).
Biletvindauga: Kvart bilete som vert opna i GIMP, vert vist i eit eige vindauge. Kor mange biletvindauge du kan ha opne samstundes, vert bestemt av ytingane til datamaskinen din, ikkje av GIMP. Det er ikkje råd å gjere noko nyttig i GIMP utan at minst eitt biletvindauge er ope. I biletvindauget finn du også menylinja med hovudmenyane (Fil, Rediger, Utval osv). Desse menyane er også tilgjengelege ved å høgreklikka i vindauget.

Eit bilete kan vere større enn biletvindauget. Då vil GIMP vise biletet forminska slik at heile biletet er synleg i vindauget. Dersom du viser biletet i 100 % vising, vil det dukke opp rullefelt i kanten av vindauget slik at du kan flytte biletet innføre vindauget.
Panelet Penslar, Mønsterelement, Skrifter, Dokumentlogg ‒ merk at dialogvindauga er faner. Penselfana er ope: viser penseltypen som vert brukt av teikneverktøya.
Lag, kanalar, banar: Det innlimte dialogvindauget under penseldialogvindauget viser fanene for å administrera lag, kanalar og banar. Lag-fanen er ope: ho viser lagstrukturen til det gjeldande biletet og kan handsamast på mange ulike måtar. Det er mogleg å gjera nokre få heilt grunnleggjande ting utan å bruka lag-dialogvindauget, men sjølv moderat sofistikerte GIMP-brukarar finn det fornuftig å ha lagdialogvindauget tilgjengeleg heile tida.

Handtering av dialogar og innlimingsvindauge er omtalte i Del 2.3, «Dialogar og samlevindauge («dokker»)».

Enkeltvindauge-modus

Figur 3.3. Eit skjermbilete viser enkeltvindauge-modus.

Du finn dei same elementa som i multivindauge-modus, men med litt andre handteringsmåtar:

Venstre og høgre panel er faste. Du kan ikkje flytta dei. Men du kan endra breidda på dei ved å dra flyttepeikaren som kjem fram når musepeikaren er over høgre kant på det venstre panelet. Dersom du vil behalda det venstre panelet smalt, bruk glidebrytaren nedst i verktøyinnstillingane for å bla deg gjennom visingsinnstillingane.

Dersom du reduserer breidda på eit innlimingsvindauge med mange faner, kan det henda at det ikkje er plass til å visa alle fanene. Det vil då koma fram nokre pilspissar som du kan bruka for å rulle gjennom fanene.

Som i multivindauge-modus, kan du skjule desse panela ved å bruke tasten Tab.
Biletvindauget bruker heile plassen mellom panela.

Når fleire bilete er opne vert det vist ei linje over biletvindauget med ein fane for kvart bilete. Du kan navigere deg frå bilete til bilete ved å klikke på fanene eller ved å bruke anten Ctrl + Page Up eller Page Down eller Alt + Tal. «Tal» er tabulatornummeret. Bruk taltastane øvst på tastaturet, ikkje taltastaturet. (I nokre språkoppsett må du bruke Alt + Shift).

Dette forslaget kan du sjå på som eit minimumsoppsett. Det finst eit tital andre dialogar som vert brukte av GIMP til ulike føremål, men som oftast hentar brukaren desse fram når det er behov for dei, og stenger dei igjen etter bruk. Det vanlegaste er å ha verktøykassa med verktøyinnstillingane og lagdialogboksen tilgjengelege heile tida. Verktøykassa er viktig for det aller meste du gjer i GIMP. Verktøyinnstillingane er eigentleg eit eige dialogvindauge som på biletet over er limt inn like under verktøykassa. Dett er ganske praktisk i og med at det er vanskeleg å bruka verktøya effektivt utan å sjå korleis dei er innstilte. Lagdialogvindauget vil alltid vera i bruk når du arbeider med lagdelte bilete, det vil i praksis seia omtrent alltid. Det er vel heilt unødvendig å nemna at det også er praktisk å ha biletet framme når du arbeider på det. Dersom du prøver å lukke biletvindauget utan å lagra vil GIMP spørje deg om du verkeleg vil dette.

Notat

Dersom skjermen din etter kvart vert noko rotete, er det heldigvis lett å få fram igjen det tidlegare brukte oppsettet ditt ved å gå inn på biletmenyen Vindauge → Nyleg lukka samlevindauge. Dette menyvalet er berre tilgjengeleg når det er eit opna bilete i biletvindauget. For å legge til, løyse eller lukke ei fane frå samlevindauget, klikk på fanesymbolet i det øvre, høgre hjørnet og klikk deeretter på Legg til fane, Løys fane eller Slett fane alt etter kva ønskje du har.

Dei neste avsnitta vil føre deg gjennom dei ulike komponentane i kvart av vindauga viste på skjermbiletet, og forklare korleis dei kan brukast. Når du har lese gjennom dette, pluss avsnittet som forklarer dei grunnleggjande strukturane for eit GIMP-bilete, bør du ha lært nok til å kunne bruke GIMP til det meste du måtta ha bruk for innan biletbehandling. Deretter kan du kikke gjennom resten av handboka ein dag du finn tid til det, eller du står fast på eit problem. Du vil truleg verta overraska over dei nærast utallege subtile og spesialiserte måtane du kan bruke GIMP på. Ha det morosamt!

2.1. Verktøykassa

Figur 3.4. Verktøykassa

Alt i GIMP er bygd opp omkring verktøykassa. Her er ein rask gjennomgang av kva du kan finna i verktøykassa.

	Tips
	I verktøykassa, som i det meste av GIMP elles, kan du la musepeikaren kvile ei lita stund over eitt eller anna, og det vil til vanleg dukke opp ei lita melding som fortel kva dette er og kva det kan brukast til. I mange tilfelle kan du også trykke F1-tasten for å få meir hjelp om det som er under musepeikaren.

Som standard er berre forgrunnsfarge og bakgrunnsfarge synleg. Du kan leggja områda for pensel ‒ mønsterelement ‒ fargeovergang og symbolet for å visa det aktive biletet i Rediger → Brukarinnstillingar → Verktøykassa: Verktøyoppsettet.

Verktøysymbola: Desse symbola er knappar som du kan trykke på for å aktivere verktøya for dei ulike føremåla. Dette kan vere for å velje ut deler av biletet, teikne på biletet, omforme bileta osv. Du finn meir om dette i Del 1, «Verktøykassa». Her finn også eit oversyn over korleis du kan arbeide med verktøya. Dei einskilde verktøya er nærare omtala i kapitlet om verktøya.

	Notat
	Sidan GIMP-2.10.18 kan desse ikona vera verktøygrupper. Sjå Del 1.2, «Verktøysymbola».

Forgrunnsfargar og bakgrunnsfargar:

Fargeområdet viser GIMPsin gjeldande forgrunns- og bakgrunnsfarge som vert brukt til teikning, fylling og mange andre operasjonar. Ved å klikka på eit av dei, får du opp eit dialogvindauge for fargeveljing slik at du kan endra fargen.

Klikkar du på det vesle symbolet nedst til venstre vert forgrunnsfargen og bakgrunnsfargen sett tilbake til svart og kvit. Du kan trykkja tasten D for å oppnå det same.

Klikkar du på pila med pilspissar i kvar ende, vil forgrunns- og bakgrunnsfargane bytta plass. Du kan trykkja tasten X for å oppnå det same.
Pensel/Mønsterelement/Fargeovergangar: Symbola her viser gjeldande val for desse. Penselen vert brukt av alle verktøya som du kan male på biletet med. («Maling» i dette tilfellet inkluderer også visking og å gjere biletet meir utydeleg). Mønsterelementet vert brukt for å fylle utvalde område på biletet. Fargeovergangen vert brukt kvar gong eit verktøy har behov for gradvise overgangar mellom farger eller fargenyansar. Klikk på kvart av symbola for å få opp dialogvindauget som gir deg høve til å endra innstillingane.
Aktivt bilete: I GIMP kan du arbeide med mange bilete samstundes, men berre eitt av dei er til ei kvar tid aktivt. Her finn du ein miniatyr av det aktive biletet. Klikkar du på miniatyren, kjem det opp ei liste over alle dei opne bileta slik at du kan velje kva bilete du vil arbeide med. Du kan oppnå det same ved å klikka på eit biletvindauge i multi-vindauge-modus eller ein biletfane i enkelt-vindauge-modus.

Viss du brukar GIMP på eit Unix-liknande operativsystem med X Window System, kan du også dra og sleppa miniatyren til ein tilgjengeleg XDS filhandsamar for å lagra det tilhøyrande biletet direkte.

	Notat
	GIMP opnar alltid med den penselen, farge og mønster som du brukte då du avslutta programmet. Dette fordi Lagra innstillingar for inndataeiningar ved avslutning i brukarinnstillingane/Inneiningarer merkt som standard. Viss du fjernar markeringa her, vil GIMP bruka den same fargen, penselen og mønsteret heile tida.

	Tips
	Verktøyvindauget viser «Wilber's eyes» øvst. Du kan klikka og dra og sleppa eit biletet hit for å opna det. Du kan sleppa å ha denne logoen ved å fjerna markeringa for Vis GIMP logo i Verktøyinnstillingane.