Bilete som ikkje er i fokus og dei fleste digitale bileta treng ofte å gjerast skarpare. Dette fordi digitaliseringsprosessen som deler ei fargesamansetjing i punkt med litt ulike fargar. Element som er mindre enn prøvetakingsfrekvensen vert gjennomsnittet til ein einsarta farge. Så skarpe kanter vert litt uskarpe. Det same fenomenet oppstår når du skriv ut fargeprikkar på papir.

Filteret «Gjer skarpare» (tidlegare kalla «Uskarpmaske») gjer kantane i elementa skarpare utan å auka støyen eller flekkane.

For å unngå fargeforvrengingar når du gjer biletet skarpare, kan du separera biletet til HSV og berre arbeida på Verdi. Gå til Fargar → Komponentar → Separer .... Sjå etter at det er merkt av for Separer til lag. Vel HSV og klikk OK. Du vil få eit nytt grånivåbilde med tre lag, eitt for kulør, eitt for metning og eitt for verdi. (Lukk det opphavlege bildet slik at du ikkje vert forstyrra av det). Vel verdilaget og bruk filteret «Gjer skarpare» på det. Når du er ferdig, med det same laget vald, reverser du prosessen ved å bruka Sett saman. Gå til Farger → Komponentar → Sett saman .... Vel igjen HSV og klikk OK. Du vil få tilbake det opphavlege biletet, bortsett frå at det er vorte skarpare i verdi-komponenten.

Du finn dette filteret i hovudmenyen under Filter → Forbetra → Gjer skarpare (uskarpmaske) ….

Det kan høyrast underleg ut å bruka ei uskarpmaske for å gjera biletet skarpare. Her er forklaringa på den merkelege ordbruken:

Tenk deg eit bilete med ein kontrast ein eller annan staden. Intensitetskurva for ei linje med pikslar som kryssar denne kontrasten viser eit tydeleg avbrot i intensiteten i kryssingspunktet. Dersom kontrasten er skarp, vil kurva ha form som eit trappesteg (blå), som ein S dersom det er litt sløring (gul).

No har vi eit uskarpt bilete som vi ønskjer å laga skarpare (svart kurve). Gjer vi biletet litt meir uskarpt, vil variasjonane i intensitet verta meir gradvise (grøn kurve).

Lat oss dra skilnaden mellom sløringsintesiteten (grøn kurve) og intensiteten i det opphavlege biletet (svart kurve). Vi får då den raude kurva som er meir brå: Kontrasten er større og biletet er skarpare.

Uskarpmaska vart først brukt i mørkerommet. Fotografen laga først ein kontaktkopi av originalnegativet frå ein film og la ei tynn glassplate mellom begge filmane. Dette vil laga ein uskarp kopi på grunn av lysspreiinga. Deretter vart begge filmane lagt i forstørringsapparatet for å laga papirkopi. Dei mørke områda på den positive uskarpe filmen, i motsetnad til dei klare områda på det opphavlege negativet, vil hindra lys i å gå gjennom og vert difor trekte frå lyset som går gjennom den opphavlege filmen.

Voilà. Kanskje kjekt å vite at programtillegget Uskarpmaske gjer akkurat det same.

Heilt i byrjinga av kurva er det ein liten dipp. Dersom sløringa er svært sterk, kan det henda at resultatet av subtraksjonen vert negativt. Dette kan i tilfelle gje ei stripe i kontrastfargen langs kontrastkanten eller ein svart glorie rundt ei stjerne på den lyse bakgrunnen (fargefeil ved for mykje skjerping).