“Afbeeldingen” zijn de basiseenheden waar GIMP mee werkt. Een “afbeelding” komt ruwweg overeen met een enkel bestand, zoals een TIFF of een JPEG bestand. U kunt het ook zien als een enkel venster, maar dit is strikt genomen niet juist: het is mogelijk om meerdere vensters geopend te hebben die allemaal dezelfde “afbeelding” tonen. Het is echter niet mogelijk om in een enkel venster meerdere afbeeldingen te tonen of een “afbeelding” in GIMP geopend te hebben zonder dat er een venster is dat het weergeeft.

Een GIMP afbeelding kan een zeer ingewikkelde constructie zijn. U kunt het beter beschouwen als een boek met vele pagina's dan een enkel vel papier met daarop een plaatje, de pagina's van het boek zijn te vergelijken met de “lagen” van de afbeelding. Naast de stapel van lagen kunnen in een GIMP afbeelding ook nog een selectie-masker, een verzameling kanalen en een verzameling paden aanwezig zijn. GIMP maakt het mogelijk verschillende, willekeurige stukken gegevens aan een afbeelding toe te voegen, deze worden ook wel “Parasieten” genoemd.

In GIMP kunnen meerdere afbeeldingen tegelijkertijd geopend zijn. Grote afbeeldingen kunnen vele megabytes computergeheugen nodig hebben. GIMP beheert het geheugen echter op een geavanceerde tegel-achtige manier waardoor enorme afbeeldingen toch nog elegant bewerkt kunnen worden. Er zijn echter grenzen aan de mogelijkheden; meestal wordt het werken met afbeeldingen erg vergemakkelijkt door hiervoor eenvoudigweg zoveel mogelijk geheugen in uw systeem beschikbaar te maken.

If a simple image can be compared to a single sheet of paper, an image with layers is likened to a sheaf of transparent papers stacked one on top of the other. You can draw on each paper, but still see the content of the other sheets through the transparent areas. You can also move one sheet in relation to the others. Sophisticated GIMP users often deal with images containing many layers, even dozens of them. Layers need not be opaque, and they need not cover the entire extent of an image, so when you look at an image's display, you may see more than just the top layer: you may see elements of many layers. For more info see Introduction to Layers.

Digitale afbeeldingen bestaan uit een raster van vierkante pixels. Elke afbeelding heeft een grootte gemeten in twee dimensies, zoals 900 pixels breed bij 600 pixels hoog. Maar pixels hebben geen vaste grootte in de fysieke ruimte. Om een afbeelding in te stellen voor afdrukken, gebruiken we een waarde die resolutie wordt genoemd, gedefinieerd als de verhouding tussen de grootte van een afbeelding in pixels en de fysieke grootte (meestal in inches) wanneer deze op papier wordt afgedrukt. De meeste bestandsindelingen (maar niet alle) kunnen deze waarde opslaan, die wordt uitgedrukt als ppi—pixels per inch.

When printing a file, the resolution determines the size the image will have on paper, and as a result, the physical size of the pixels. The same 900×600 pixel image may be printed as a small 3×2" card with barely noticeable pixels—or as a large poster with large, chunky pixels.

Afbeeldingen die worden geïmporteerd van camera's en mobiele apparaten hebben meestal een resolutie die aan het bestand is gekoppeld. De resolutie is meestal 72 of 96 ppi. Het is belangrijk om te beseffen dat deze resolutie ooit willekeurig gekozen is. U kunt de resolutie altijd wijzigen met GIMP, dit heeft geen effect op de werkelijke beeldpixels. Bovendien is voor gebruik zoals het online weergeven van afbeeldingen, op mobiele apparaten, televisie of videogames - kortom, elk gebruik dat niet wordt afgedrukt - de resolutiewaarde betekenisloos en wordt deze genegeerd. In plaats daarvan wordt de afbeelding meestal zo weergegeven dat elke afbeeldingspixel overeen komt met één schermpixel.

Een kanaal is een enkele component van de kleur van een pixel. Van de gekleurde pixels in GIMP zijn die componenten doorgaans Rood, Groen en Blauw en eventueel transparantie (Alfa). Bij een afbeelding in Grijswaarden zijn het Grijs en Alfa en bij een Geïndexeerde kleurenafbeelding zijn het de Index en Alfa.

The entire rectangular array of any one of the color components for all of the pixels in an image is also referred to as a Channel. You can see these color channels with the Channels Dialog.

Om de afbeelding weer te geven voegt GIMP deze componenten samen om de kleuren te vormen voor het beeldscherm, de printer, of een ander apparaat. Sommige apparaten gebruiken andere kanalen dan Rood, Groen en Blauw. Voor deze vertaalt GIMP de kanalen naar de juiste kanalen voor dat apparaat.

Kanalen zijn ook nuttig om te werken aan het aanpassen van maar één kleur van een bepaalde afbeelding, zoals bijvoorbeeld het corrigeren van “rode ogen”, wat u kan doen in het rode kanaal.

U kunt de kanalen ook zien als maskers waarmee u b.v. alleen het rode gedeelte in de uitvoer kan zien. Door filters op de kanaal-inhoud toe te passen kunt u allerlei subtiele en gevarieerde effecten creëren. Een eenvoudig voorbeeld van een filter op de kleuren kanalen is het Kanaal Mixer filter.

Naast deze vaste kanalen is het in GIMP ook mogelijk om eigen kanalen toe te voegen (of eigenlijk, Kanaal Maskers), die dan onder de oorspronkelijke worden weergegeven in het Kanalen dialoogscherm. U kunt een Nieuw Kanaal maken of een selectie opslaan naar een kanaal (masker). Zie ook de Maskers in de Woordenlijst voor meer over Kanaal Maskers.

Often when modifying an image, you only want a part of the image to be affected. The “selection” mechanism makes this possible. Each image has its own selection, which you normally see as a moving dashed line separating the selected parts from the unselected parts (the so-called “marching ants”). Actually this is a bit misleading: selection in GIMP is graded, not all-or-nothing, and really the selection is represented by a full-fledged grayscale channel. The dashed line that you normally see is simply a contour line at the 50%-selected level. At any time, though, you can visualize the selection channel in all its glorious detail by toggling the Quick Mask button.

A large component of learning how to use GIMP effectively is acquiring the art of making good selections—selections that contain exactly what you need and nothing more. Because selection-handling is so centrally important, GIMP provides many tools for doing it: an assortment of selection-making tools, a menu of selection operations, and the ability to switch to Quick Mask mode, in which you can treat the selection channel as though it were a color channel, thereby “painting the selection”. For more information, see also The Selection.

When you make mistakes, you can undo them. Nearly everything you can do to an image is undoable. In fact, you can usually undo a substantial number of the most recent things you did, if you decide that they were misguided. GIMP makes this possible by keeping a history of your actions. This history consumes memory, though, so undoability is not infinite. Some actions use very little undo memory, so that you can do dozens of them before the earliest ones are deleted from this history; other types of actions require massive amounts of undo memory.

You can configure the amount of memory GIMP allows for the undo history of each image, but in any situation, you should always be able to undo at least your 2-3 most recent actions. The most important action that is not undoable is closing an image. For this reason, GIMP asks you to confirm that you really want to close the image if you have made any changes to it. For more information, see also Undoing.

A lot of the things that you do to an image in GIMP are done by GIMP itself. However, GIMP also makes extensive use of “plug-ins”, which are external programs that interact very closely with GIMP, and are capable of manipulating images and other GIMP objects in very sophisticated ways. Many important plug-ins are bundled with GIMP, but there are also many available by other means. In fact, writing plug-ins (and scripts) is the easiest way for people not on the GIMP development team to add new capabilities to GIMP.

Alle opdrachten in het Filters-Menu, en een belangrijk deel van de opdrachten in andere menu's worden in feite uitgevoerd door extensies.

In addition to plug-ins, GIMP can also make use of scripts. Scripts are written in a language called Script-Fu, which is unique to GIMP (for those who care, it is a dialect of the Lisp-like language called Scheme). In the past there was a clear distinction between scripts and plug-ins, but that is disappearing. Depending on which Script-Fu interpreter you use, Scheme scripts can also be installed as plug-ins.